Dostlar selamlar. Uzun süre zincirlere ara verdik yine. Malum, ralli rehaveti. Artık ufak ufak ısınmanın zamanı geldi. Bu yazıyla birlikte yeni yılda daha aktif olacağımı umuyorum. Bildiğiniz üzere web sitemi de yeniledim. Eski yazılarıma da hakankocabicak.com dan ulaşabilirsiniz.
Lafı fazla uzatmadan yazımıza geçelim. Bu yazının konusu “Post Trade Analysis” yani “İşlem Sonrası Analizi”. Adından da anlaşılacağı üzere bu analiz bir işleme girmek için değil, işlemi kapattıktan sonra bu işlemi değerlendirmek için yapılıyor.
İşlem sonrası analizini her kapattığımız işlemden sonra yapmalıyız. Bu işlem kar ile kapanmış bir işlem de olabilir, zararla kapanmış bir işlem de olabilir. Yani yalnızca zararla kapatılan işlemlere yapıp, hataları bulmak üzere yapılmaz. Sebebini anlatacağım. Bu analizin nasıl yapılacağına geçmeden önce biraz faydalarından bahsedelim.
Tabi ki ilk önce işlemde yaptığımız hataları görmemizi sağlar. Bu da bize gelecek işlemlerimizde aynı hataları yapmamak için bir ışık tutar. Ancak hepimizin hata olduğunu bildiği şeyleri defalarca yaptığı olmuştur. Her nedense o davranışın hatalı olduğunu bir türlü içselleştiremeyiz. Trading işinden örnek verecek olursam, benim çok zor içselleştirdiğim bir hatamdan bahsedeyim. Analizimi yapıp portföyümü oluşturduktan sonra, portföy iyi de giderken gelen genel bir satış sonrası 5 hissemden 3 tanesi sat sinyali üretirken diğer 2 hisse üretmemesine rağmen tüm portföyü satarak nakite geçerdim. Daha sonra da sat sinyali üretmeyen hisselerimin kaldıkları yerden yoluna devam ettiğini izlerdim. Kendi kendime her seferinde bunu bir daha yapmayacağımı, sat sinyali üretmeyen hisselerimi tutmaya devam edeceğimi telkin ederdim. Ancak sonuç değişmezdi. Yine genel bir düşüş, yine toplu satış. Bunu içselleştirdiğim nokta ise hatalarımı sadece kafamın içinden geçirmekten ziyade kağıda yazarak gözümle gördükten sonra oldu. Bu bazılarınıza saçma gelebilir ama görsel hafıza açısından bir kalem ve kağıdın içselleştirebildiklerini saatlerce düşünme bile gerçekleştiremez. Bu nedenle işlem sonrası analizinizi mutlaka boş bir kağıt ve kalem alarak yazılı hale getirin. Ve bunu defalarca okuyun. Aradaki farka inanamayacaksınız.,
Yukarıda da bahsettiğim gibi, işlem sonrası analizi yalnızca zararla kapanan işlemlerde yapılmaz. Kazançla kapatılan işlemlerden sonra yapılan işlemlerde de doğru yaptıklarımızı görmek bize gelecek işlemler için özgüven kazandırır. Daha cesur davranmamızı sağlar. Tabi ki bu cesareti sisteminize uymayan al sinyallerine atlamak veya normalde yönetebileceğinizden daha büyük pozisyonlara girmek için kullanmamalısınız. Trading işi bir disiplin işidir. Biz haklı çıkmak için değil, para kazanmak için trade ediyoruz. İsteyen istediği kadar haklı çıkabilir. Biz 10 işlemden 2’sinde haklı çıksak da, doğru bir sistem ve yönetim ile 8 işlemde kaybettiğimizden kat kat daha fazlasını yalnızca 2 işlemden kazanarak dip toplamda başarılı olabiliriz.
Peki bu işlem sonrası analizini nasıl yapacağız biraz da ondan bahsedelim. Öncelikle artık herkesin bir işlem günlüğü tutması gerektiği konusunda sanırım hemfikirizdir. Bir trader dünyanın en başarılı trader’ı da olsa, eğer işlem günlüğü tutmuyorsa trader falan değildir. Çünkü elinde kendi performasını ölçebileceği bir veri olmaz. Bu nedenle herkes bir alım-satım günlüğü tutmalı. Benim tuttuğum günlük kabaca şu şekilde.
Aslında bu görselde biraz daha kırparak paylaştım. Kendi kullandığımda çok daha fazla veri girmem gerekiyor. Ancak bu verileri tutarak başlamanız yeterli. Zaten zamanla kendi kendinize geliştiriyorsunuz bu günlüğü. Dikkatinizi çekti mi bilmiyorum. Burada giriş analizi yazan bir sütun var. Burada işleme girerken yaptığım analizin ekran görüntüsünün linki bulunuyor. Bu örnekteki linkte yer alan görsel ise şu şekilde.
Normalde grafik üzerinde bu kadar çok çizgi ve osilatörü aynı anda asla tutmam. Zaten grafiklerimi takip edenler de bilir. Ancak burada sol tarafta bir de grafik için aldığım notları göreceksiniz. Bu notlarda yazan tüm bilgilerin tek grafikte görünmesi için hepsini açık bıraktım.
Burada işleme giriş için yaptığım analizi görüyorsunuz. İşlem sonrası analizinde ise işlemin nasıl sonuçlandığını değerlendireceğiz. Bunlara birkaç örnek vereyim, ancak zamanla siz kendi değerlendirme unsurlarınızı bulacaksınız ve arttıracaksınız.
Benim bir işlemden çıktıktan sonra değerlendirme yaptığım hususlar şunlar;
- Ben işleme girdikten sonra ne fiyat ne kadar geri çekildi? Bu geri çekilme esnasında rahat mıydım yoksa tedirgin miydim? Eğer geri çekilme esnasında tedirginsem buradan pozisyon büyüklüğünü abarttığım sonucunu çıkarabilirim.
- Giriş zamanlamam doğru muydu? Erken mi girdim yoksa geç mi kaldım? Eğer erken girdiysem demek ki sistemim tam olarak al vermeden, FOMO’ya kapılarak girmişim. Geç girdiysem eğer demek ki sistemime sadık kalmamışım. Veya cesur davranamamışım.
- Hangi gerekçeyle işlemi kapattım? Sistemim sat verdiği için mi? Panikle mi? Çok yükseldi diye mi? Bu sorular uzar da uzar. Ama bu sorulara verilen cevaplar da analiz sonucunuzu oluşturur. Mesela ben bu işlemden çıkışta hangi gerekçeyle işlemi kapattım sorusuna eğer yukarıda bahsettiğim hatamda olduğu gibi diğer hisseler düştü ama bunu da sat sinyali vermemesine rağmen sattım şeklinde cevap veriyorsam, o zaman ben burada yukarıda bahsettiğim hatayı yapmış olduğumu fark ederim ve bunu bir daha yapmamak için kendimi düzeltmeye çalışırım.
Yazı epey uzadı. Anlattıkça da anlatasım geliyor ancak sizleri de sıkmak istemiyorum. Sanırım konu genel olarak anlaşılmıştır. Yazının sonuna gelirken de bazı önerilerde bulunarak bitirmek istiyorum.
Yukarıda da bahsettiğim gibi analizlerini mutlaka kağıt kalem kullanarak yazılı olarak yapın. Bu gerçekten düşündüğünüzden çok daha faydalı.
Lütfen kendinize karşı dürüst olun. Yani ortada bir hata var ise, bunun üzerini işlemdeki iyi yaptıklarınızı ön plana çıkartarak kapatmayın. İnsan beyni içgüdüsel olarak hep iyi olanı görmeye ve ona odaklanmaya meyillidir. Bir işlemde 5 doğru 1 yanlış varsa, ya o kadar da olur diye düşünmek işten bile değildir. Ama mükemmelleşmek istiyorsak eğer asıl odaklanmamız gereken şey o 1 yanlıştır.
Okuduğunuz için teşekkür ederim. Bu yazıyı paylaşarak daha fazla kişiye ulaşmasını sağlarsanız beni mutlu edersiniz.
Hakan Kocabıçak
